وجود گورستانی منتسب به زرتشتیان در فاصله ۴۰۰ متری شمال غرب روستا معروف به قبرستان گبری ها که در آن حفاری های غیر مجاز و آثاری از قدمت آن دیده شده ، حاکی از آن است که در این منطقه بیش از سه هزار سال قبل گروهی از زرتشتیان می زیسته اند .(به همین علت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درخواست گردید تا برای این مکان شناسنامه صادر و در فهرست آثار ملی ایران شود) ، طبق اطلاعات به دست آمده ریاست این گروه را شخصی به نام وشتا اسفندیار به عهده داشت (که به تعبیر دیگری محتملاً وشتان منتسب به ایشان می باشد ) و خانه هایشان در دیافه (ده گاهه= مرکز آبادی) و احشامشان در پلکاهه (پهلو گاهه= کنار آبادی) متمرکز بود و معلوم نیست در چه تاریخی و به چه علت متروکه شده و از بین رفته است تا این که در قرن ۷ و ۸ هجری قمری تعدادی از بازماندگان سلاله حضرت امام موسی الکاظم (ع) پس از طی یک سفر طاقت فرسای دریائی به این مکان مهاجرت و رحل اقامت گزیده اند . فرخی یزدی ، شاعر آزادی خواه معاصر در همین زمینه می فرمایند : جنگ دریا کردی و زخون دریاباریان روی دریا لعل کردی چون شکفته لاله زار به همین علت ، عده ای شهرت نام خاندان دریاباری موسوی را برگرفته اند ، آنان پس از مهاجرت به ترویج ، تعلیم و تعلم علوم اسلامی و زراعت و دامداری و عمران و آبادی مبادرت کردند و از همان زمان روستای وشتان پناهگاه ستمدیدگان و مرکز پاسخ گوئی به سئوالات شرعی مردم روستاهای قزقانچای و منطقه فیروزکوه صدور و اجرای احکام اسلامی در مورد بزهکاران قرار گرفت که تا ۸۰ سال قبل ادامه داشت . در باره نسب سادات وشتان ، در کتاب تاریخ تشیع و مزارات شهرستان ساری نوشته محمد مهدی فقیه بحرالعلوم (ص ۴۵۵- ۴۶۵) چنین آمده است : آنان از تبار سید مظفرالدین موسوی (جدای سادات وشتان) فرزند سید جمال الدین فرزند سید حاجی محمد معروف به شاه مظفر دریاباری مدفون در انزها فرزند سید حاتم مدفون در کار و لاریجان فرزند سید قاسم معین الدین مدفون در سوته فرزند سید رضی الدین علی حاکم هزار جریب فرزند نظام الدین جبرائیل فرزند عماد الدین ملک هزار جریب فرزند عزالدین حسن فرزند شرف الدین علی فرزند تاج الدین محمد فرزند ابی الحسن علی حسام الدین فرزند نزار کریم الدین فرزند ابی محمد شمس الدین حسن فرزند برهان الدین حسین فرزند امین الدین محمد فرزند کمال الدین حسن فرزند وجیه الدین علی فرزند قسیم الدین قاسم فرزند زین الدین محمد فرزند قاسم الشیخ فرزند ابراهیم العسگری فرزند موسی ابی سبحه فرزند ابراهیم الاصغر المرتضی فرزند امام موسی الکاظم (ع) است .

یکی از اجداد اعلای سادات وشتان سید عزالدین حسن ، سیدی جلیل القدیر عظیم المنزلت ، پیشوای خاندانش مردی ثقه با قدرت و ذی نفوذی بوده است و خویشاوندانش رادوست می داشت و با اموال خود به آنان کمک می نمود ، ایشان در فارس بودند و املاکی موروثی از عهد آل بویه پادشاهان فارس در هزار جریب داشتند که در گفتگو بین ایشان و پادشاه فارس درگیری پیش آمده و دستور مصادره اموال ایشان در هزار جریب صادر می گردد . فرزند ایشان سید عماد الدین قیام نمودند و منطقه هزار جریب را تصرف نمودند و حاکمیت مازندران ، سمنان ، دامغان ، فیروزکوه را به عهده گرفتند ، وصف قیام و شرح زندگانی ایشان در کتاب شجره الاُمجاد فی تاریخ میر عماد اثر سید حسین بنافتی آمده است . از نوادگان سید عماد ، حاج سید محمد دریاباری (شاه مظفر) بسیار موقعیت پیدا نموده که حتی فرمانی از دربار شاهان صفوی از برای سید جمال الدین از اعقاب وی به اعتبار ایشان صادر شد (سال ۱۰۶۴ ه . ق ) که به فرمان شاه مظفری مشهور است . شاه مظفر سه فرزند به نامهای سید جمال الدین ، سید نصرالدین ، سید شمس الدین داشت ، سید جمال اادین عالمی وارسته بوده که به وشتان آمده و در آنجا سکنی گزید فرزند سید جمال الدین ، سید مظفر الدین (جدای سادات وشتان) بوده که تفسیر برخی از آیات قرآن و شرح شرایع الاسلام از آثار ایشان می باشد . در سالیان پیش روستای وشتان گرفتار قحطی و خشکسالی گردید بنا به گفته قدیمیان ایشان صاحب کرامت نیز بوده اند عصای خود را به زمین زده اند و از همان محل آب زلالی جاری گردید که بعدها آن محل به عصاچشمه مشهور گشت . از نوادگان سید  .ق) فرزند سید حیدرمظفر (جدا) ، میر عبدالحسین (مرجع اعلم و مجتهد متوفی ۱۲۱۵  فرزند سید سعید فرزند سید محمد فرزند میر رستم فرزند سید مظفر ، سید ابراهیم فقیه فرزند سید حیدر ، میر سعید مجتهد فرزند میر عبدالحسین ، سید یعقوب مجتهد فرزند میر سعید و سید صادق ناصر الشریعه اهل فضل و دانش بوده و به مراتب عالیه علوم اسلامی رسیده اند . قبل از تأسیس و توسعه مدارس امروزی در شهر و روستا مکتب خانه های خاصی وجود داشت که افراد با استعداد برای سواد آموزی به آنجا مراجعه می نمودندو پس از آموختن خواندن و نوشتن برای گسترش مطالعات و افزایش علم و دانش به حوزه های علمیه مجهز تر از قبیل مشهد مقدس – اصفهان – قم و سایرشهرها راهی می شدند . از مکتب خانه روستای وشتان عده زیادی جویای علم بار سفر بستند که بعضی از آنها نیز به درجه اجتهاد و حتی مرجعیت عامه رسیده اند ، اخیراً محقق و دانشمند عزیز جناب آقای سید عنایت الله دریاباری مدرس حوزه علمیه قم به یاد خاطره بزرگان و مجتهدین فامیل برای تأسیس حوزه علمیه در این منطقه پیش قدم شده و با تلاش و پیگیری مجدانه ایشان مقدمات احداث ساختمان حسینیه سادات وشتان و حوزه علمیه ای در مجاورت آن به نام حضرت امام جعفر صادق (ع) فراهم گردیده است . لازم به ذکر است در سلسله انساب طایفه موسوی دریاباری در مقابله با ظلم و ستم ، شهدای بسیاری را در راه اعتلای اسلام اهداء نمودند از جمله سید معز الدین حسن فرزند سید رضی الدین علی ، حاکم هزارجریب که جانشین پدرش بوده به دست شاه اسماعیل صفوی به شهادت رسیده است . مردم غیور نسل حاضر با وجود اعتقادات ضد جنگ و خونریزی و علاقمند به کارهای صلح جویانه ، مع الوصف دردفاع مقدس از ناموس و شرف اسلامی و تمامیت ارضی کشور در جبهه های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران حضور چشمگیری را داشته اند و تعداد زیادی ایثارگر اعم از شهید ، جانباز ، آزاده تقدیم دین و میهن اسلامی نموده اند ، در وصف شهدا و دانش پژوهان همین بس که : از مال و جاه و منصب و اقبال و تخت و بخت بهتر زنام نیک و رضای حق نکردند حاصلی

وشتان که به تعبیر علامه دهخدا در کتاب لغت نامه به معنای سرزمین پاکان و نیکان می باشد ، این روستا در منطقه ای سرسبز و خوش آب و هوا و دارای مردمی خونگرم و باصفا و اهل علم و ادب و تقوا در۲۸ کیلومتری شمال غربی فیروزکوه و در ۳۵ درجه و ۲۹ دقیقه و ۵۸ ثانیه طول جغرافیائی و در ارتفاع ۲۱۴۰ متر از سطح دریا قرار گرفته است . وجود گورستانی منتسب به زرتشتیان در فاصله ۴۰۰ متری شمال غرب روستا معروف به قبرستان گبری ها که در آن حفاری های غیر مجاز و آثاری از قدمت آن دیده شده ، حاکی از آن است که در این منطقه بیش از سه هزار سال قبل گروهی از زرتشتیان می زیسته اند .(به همین علت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درخواست گردید تا برای این مکان شناسنامه صادر و در فهرست آثار ملی ایران شود) ، طبق اطلاعات به دست آمده ریاست این گروه را شخصی به نام وشتا اسفندیار به عهده داشت (که به تعبیر دیگری محتملاً وشتان منتسب به ایشان می باشد ) و خانه هایشان در دیافه (ده گاهه= مرکز آبادی) و احشامشان در پلکاهه (پهلو گاهه= کنار آبادی) متمرکز بود و معلوم نیست در چه تاریخی و به چه علت متروکه شده و از بین رفته است تا این که در قرن ۷ و ۸ هجری قمری تعدادی از بازماندگان سلاله حضرت امام موسی الکاظم (ع) پس از طی یک سفر طاقت فرسای دریائی به این مکان مهاجرت و رحل اقامت گزیده اند . فرخی یزدی ، شاعر آزادی خواه معاصر در همین زمینه می فرمایند : جنگ دریا کردی و زخون دریاباریان روی دریا لعل کردی چون شکفته لاله زار به همین علت ، عده ای شهرت نام خاندان دریاباری موسوی را برگرفته اند ، آنان پس از مهاجرت به ترویج ، تعلیم و تعلم علوم اسلامی و زراعت و دامداری و عمران و آبادی مبادرت کردند و از همان زمان روستای وشتان پناهگاه ستمدیدگان و مرکز پاسخ گوئی به سئوالات شرعی مردم روستاهای قزقانچای و منطقه فیروزکوه صدور و اجرای احکام اسلامی در مورد بزهکاران قرار گرفت که تا ۸۰ سال قبل ادامه داشت . در باره نسب سادات وشتان ، در کتاب تاریخ تشیع و مزارات شهرستان ساری نوشته محمد مهدی فقیه بحرالعلوم (ص ۴۵۵- ۴۶۵) چنین آمده است : آنان از تبار سید مظفرالدین موسوی (جدای سادات وشتان) فرزند سید جمال الدین فرزند سید حاجی محمد معروف به شاه مظفر دریاباری مدفون در انزها فرزند سید حاتم مدفون در کار و لاریجان فرزند سید قاسم معین الدین مدفون در سوته فرزند سید رضی الدین علی حاکم هزار جریب فرزند نظام الدین جبرائیل فرزند عماد الدین ملک هزار جریب فرزند عزالدین حسن فرزند شرف الدین علی فرزند تاج الدین محمد فرزند ابی الحسن علی حسام الدین فرزند نزار کریم الدین فرزند ابی محمد شمس الدین حسن فرزند برهان الدین حسین فرزند امین الدین محمد فرزند کمال الدین حسن فرزند وجیه الدین علی فرزند قسیم الدین قاسم فرزند زین الدین محمد فرزند قاسم الشیخ فرزند ابراهیم العسگری فرزند موسی ابی سبحه فرزند ابراهیم الاصغر المرتضی فرزند امام موسی الکاظم (ع) است .

یکی از اجداد اعلای سادات وشتان سید عزالدین حسن ، سیدی جلیل القدیر عظیم المنزلت ، پیشوای خاندانش مردی ثقه با قدرت و ذی نفوذی بوده است و خویشاوندانش رادوست می داشت و با اموال خود به آنان کمک می نمود ، ایشان در فارس بودند و املاکی موروثی از عهد آل بویه پادشاهان فارس در هزار جریب داشتند که در گفتگو بین ایشان و پادشاه فارس درگیری پیش آمده و دستور مصادره اموال ایشان در هزار جریب صادر می گردد . فرزند ایشان سید عماد الدین قیام نمودند و منطقه هزار جریب را تصرف نمودند و حاکمیت مازندران ، سمنان ، دامغان ، فیروزکوه را به عهده گرفتند ، وصف قیام و شرح زندگانی ایشان در کتاب شجره الاُمجاد فی تاریخ میر عماد اثر سید حسین بنافتی آمده است . از نوادگان سید عماد ، حاج سید محمد دریاباری (شاه مظفر) بسیار موقعیت پیدا نموده که حتی فرمانی از دربار شاهان صفوی از برای سید جمال الدین از اعقاب وی به اعتبار ایشان صادر شد (سال ۱۰۶۴ ه . ق ) که به فرمان شاه مظفری مشهور است . شاه مظفر سه فرزند به نامهای سید جمال الدین ، سید نصرالدین ، سید شمس الدین داشت ، سید جمال اادین عالمی وارسته بوده که به وشتان آمده و در آنجا سکنی گزید فرزند سید جمال الدین ، سید مظفر الدین (جدای سادات وشتان) بوده که تفسیر برخی از آیات قرآن و شرح شرایع الاسلام از آثار ایشان می باشد . در سالیان پیش روستای وشتان گرفتار قحطی و خشکسالی گردید بنا به گفته قدیمیان ایشان صاحب کرامت نیز بوده اند عصای خود را به زمین زده اند و از همان محل آب زلالی جاری گردید که بعدها آن محل به عصاچشمه مشهور گشت . از نوادگان سید  .ق) فرزند سید حیدرمظفر (جدا) ، میر عبدالحسین (مرجع اعلم و مجتهد متوفی ۱۲۱۵  فرزند سید سعید فرزند سید محمد فرزند میر رستم فرزند سید مظفر ، سید ابراهیم فقیه فرزند سید حیدر ، میر سعید مجتهد فرزند میر عبدالحسین ، سید یعقوب مجتهد فرزند میر سعید و سید صادق ناصر الشریعه اهل فضل و دانش بوده و به مراتب عالیه علوم اسلامی رسیده اند . قبل از تأسیس و توسعه مدارس امروزی در شهر و روستا مکتب خانه های خاصی وجود داشت که افراد با استعداد برای سواد آموزی به آنجا مراجعه می نمودندو پس از آموختن خواندن و نوشتن برای گسترش مطالعات و افزایش علم و دانش به حوزه های علمیه مجهز تر از قبیل مشهد مقدس – اصفهان – قم و سایرشهرها راهی می شدند . از مکتب خانه روستای وشتان عده زیادی جویای علم بار سفر بستند که بعضی از آنها نیز به درجه اجتهاد و حتی مرجعیت عامه رسیده اند ، اخیراً محقق و دانشمند عزیز جناب آقای سید عنایت الله دریاباری مدرس حوزه علمیه قم به یاد خاطره بزرگان و مجتهدین فامیل برای تأسیس حوزه علمیه در این منطقه پیش قدم شده و با تلاش و پیگیری مجدانه ایشان مقدمات احداث ساختمان حسینیه سادات وشتان و حوزه علمیه ای در مجاورت آن به نام حضرت امام جعفر صادق (ع) فراهم گردیده است . لازم به ذکر است در سلسله انساب طایفه موسوی دریاباری در مقابله با ظلم و ستم ، شهدای بسیاری را در راه اعتلای اسلام اهداء نمودند از جمله سید معز الدین حسن فرزند سید رضی الدین علی ، حاکم هزارجریب که جانشین پدرش بوده به دست شاه اسماعیل صفوی به شهادت رسیده است . مردم غیور نسل حاضر با وجود اعتقادات ضد جنگ و خونریزی و علاقمند به کارهای صلح جویانه ، مع الوصف دردفاع مقدس از ناموس و شرف اسلامی و تمامیت ارضی کشور در جبهه های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران حضور چشمگیری را داشته اند و تعداد زیادی ایثارگر اعم از شهید ، جانباز ، آزاده تقدیم دین و میهن اسلامی نموده اند ، در وصف شهدا و دانش پژوهان همین بس که : از مال و جاه و منصب و اقبال و تخت و بخت بهتر زنام نیک و رضای حق نکردند حاصلی

تهیه کننده : سید صدر دریاباری

منبع : روستاهای ایران